Ayak burkulmasını geçirmek için anlık bir tedavi aslında mümkün değil. İnsan vücudu bu tip zedelenmeleri oto kontrol mekanizması ile kendi kendine onarır. Ayak burkulmasında, iyileşme belli bir süreye dağılarak sağlanır. Dışarıdan yapılacak müdahaleler ile ancak konfor arttırılır ya da iyileşme hızlandırılır.
Ayak Burkulması Nedir?
Ayak burkulması, günlük hayatta ayağın ani ve istem dışı olarak fizyolojisinin dışında hareket etmesine verilen addır. Bu hareket sonucunda iskelet sisteminde bulunan ligamentler zarar görür. Ligament, tıp dilinde bacağın alt kısmındaki kemikleri birbirine bağlayan sıkı yapılı bağcıklar için kullanılan bir terimdir. Bağcıkların gereğinden fazla esnemesi ya da dönmesiyle bölgede farklı boyutlarda deformasyonlar meydana gelebilir.
İnsan fizyolojisi gereği ayaklar dıştan çok içe (diğer bacağa) doğru döner. Bu sebepten burkulmaların büyük bir kısmı, ayak bileğinin dışında bulunan üç bağın zedelenmesine neden olur. Zedelenme hafif düzeyde olabileceği gibi Ligamentlerin kısmi veya tam yırtılması sonucu şiddetli boyutta yaşanabilir.
Ayak Burkulması Neden Olur?
Ayak burkulmasının nedenleri çeşitlidir. Bu sebepler iç ve dış kaynaklı olarak sınıflandırılır. Burkulmaya sebep olan dış koşulların bazıları şunlardır:
- Yürünen zeminin düz olmaması
- Ayak üzerinde vücut dışında ağırlık oluşturan bir baskı
- Orantısız ayakkabı tabanı
- Şişme yatak, kumsal gibi yumuşak ve hareketli zeminler
- Ayak bileğinin sık ve ani kullanıldığı dans ve sporlar
Vücudun yapısından kaynaklanan içsel sebepler ise burkulma ihtimalini ve sıklığını arttırıyor. Bağların zayıflığı ve hassasiyetinden doğan en sık karşılaşılan durumlar ise aşağıdaki gibidir.
- Eklem ve kasların uzun süre hareketsiz kalması
- Çeşitli durumlar sonucu yaşanan postür (duruş) bozukluğu
- Vertigo gibi Dengenin bozulmasına neden olan rahatsızlıklar
- Daha önce aynı bileğin burkulmuş olması
Ayak Burkulması Belirtileri Nelerdir?
Ayak burkulmasının belirtileri yaralanmanın derecesi ve hasar gören alanın büyüklüğüne göre değişir. Hafif düzeyde yaralanmalar kendilerini baskı ve esneme sonucunda ağrı ve yanma olarak gösterirler. Orta ve ağır düzeydeki yaralanmaların en sık karşılaşılan belirtileri şöyledir:
- Bilekte ve çevresinde şişlik
- Morarma
- Doku hassasiyeti
- Hareket ettirmede güçlük çekmek
- Yaralanma anında kopma veya yırtılma olarak tarif edilen ses ve duygular
Yaşanılan belirtiler ayak burkulmasının orta ve ağır düzeyde yaralanmalara sebep verdiğini işaret ediyorsa uzman bir sağlık kurumuna başvurulmadır.
Ayak Burkulması Tanısı Nasıl Konulur?
Ayak burkulması tanısı, başvurulan doktorun sözlü, fiziksel ve gerekli duyulduğunda klinik muayene yöntemlerini kullanması ile konulur. İlk etapta burkulma anını, yönünü, şiddetini ve hissedilen rahatsızlığı açık şekilde ifade etmek çok önemli.
Doktor, aldığı bilgiler sonrasında hasarın yerini, şiddetini ve bileğin hareket alanını tespit etmek amacıyla fiziki muayene yöntemleri olan dokunma, bası uygulama, esnetme testlerini uygular. Fiziki muayene sırasında ağrı ve rahatsızlık hissi normaldir.
Elde edilen bilgiler sonucunda yaralanmanın şiddetine göre gerekli görülürse görüntülü tarama yöntemlerine başvurulur. Bulunulan sağlık kurumunun imkanları ve hastalığın durumuna göre kullanılan farklı teknikler vardır. Ayak burkulmasında şüphelenilen hasara uygun olan teknik kullanılır.
Kemik kırığı gibi sert doku deformasyonu şüphesinde röntgen, Ligament ve kas gibi yumuşak doku yaralanması şüphesinde manyetik rezonans ve hem sert hem de yumuşak doku zedelenmesi şüphelerinde üç boyutlu görüntüleme tekniklerinden olan bilgisayarlı tomografi kullanılır.
Ayak Burkulmasına Ne İyi Gelir?
Ayak burkulmasına iyi gelecek yöntemler hasarın şiddetine göre değişkenlik gösterir. Tedavi yöntemleri, hasarın şiddeti ve rahatsızlığın tanısı konulmadan kullanılmamalıdır. Aksi halde teşhis edilme ve iyileşme süreci olumsuz etkilenebilir.
Hafif düzeydeki yaralanmalarda daha çok ağrıyı yönetmek için ağrı kesici kullanılır. Şişlik ve morarmayı en aza indirmek için soğuk kompres yani buz uygulaması yapılır. Doktorun uygun gördüğü durumlarda ağrıyı azaltmak ve şişlikten kurtulmak için krem veya jellerle masaj yapılır.
Orta düzeyde hasar alan bilekler için harekete bağlı hasarın kötüye gitmemesi ve dokunun kendini rahatça onarabilmesi amacıyla dengeleme yöntemleri kullanılır. Dengeleme için yaygın olarak kullanılan yardımcı materyaller şunlardır:
- Elastik bandaj
- Ayak bileği korsesi
- Sporcu bandı
Ağır düzeyde bir yaralanma söz konusu olduğu zaman bileğe yapılan basının azaltılması için koltuk değneği gibi yürüme yardımcılar tavsiye edilir. Tendon ve bağ dokuların iyileşmesini hızlandırmak için sabitleme yöntemleri olan alçı, yürüme botu veya çeşitli ateller kullanılabilir.
Nadir durumlarda tedavilere yanıt alınamıyor ve harici uygulamalar yetersiz kalıyor. Doktor ve hastanın ortak kararıyla cerrahi yöntemlere başvurularak hasar görmüş tendon, bağ veya dokunun onarılması sağlanarak bileğin eski haline gelmesi sağlanıyor.
Ameliyat ve sabitleme yöntemlerine başvurulduğu taktirde hareketsiz kalarak zayıflayan dokular egzersiz ve fizik tedavi yöntemleri kullanılarak rehabilite edilir.
Ayak Burkulmalarında Evde Neler Uygulanabilir?
Ayak burkulmasını evde tedavi etmek için mustarip olan hasta mümkün olduğu kadar dinlenmeli, ayak ve bilek üzerine baskı oluşturacak hareketlerden kaçınmalıdır. Burkulma yaşandıktan hemen sonra vakit kaybetmeden soğuk komprese yani buz uygulamasına başlanmalıdır. Buz uygulaması yaklaşık 20 dakikada bir 20 dakika süreyle yapılır. Bu periyotta mümkün olduğu kadar uzun süre devam edilmesi şişlik, morluk ve deformasyonu azaltır ve önler.
Ayak burkulmasında buz uygulaması yaparken dikkat edilmesi gereken durumlar vardır. Dolaşım, kan ve metabolizma hastaları uygulama yapmadan önce doktorlarına danışmalılar.
İmkân varsa burkulan bölge elastik bandaj görevi görebilecek bir şeyle sıkı sıkı dolaşımı bozmayacak şekilde sarılmalı, desteklenmelidir. Sarılan ayak mümkün olduğu kadar kalp seviyesine yakın olacak şekilde yüksekte yutularak yer çekiminin yardımıyla bölgeye basınç yapan ödem ve sıvılardan arındırılabilir.
